Diecezja w Elblągu - podobnie jak wiele innych diecezji w Polsce - została erygowana 25 marca 1992 r. na mocy bulli św. Jana Pawła II Totus Tuus Poloniae Populus. Jej ordynariuszem jest biskup Jacek Jezierski. Pomaga mu biskup Wojciech Skibicki oraz biskup senior Józef Wysocki. Patronami diecezji są św. Wojciech, biskup i męczennik, św. Maksymilian Maria Kolbe, prezbiter i męczennik i bł. Dorota z Mątowów Wielkich. Na terenie diecezji, obejmującym ok. 9,5 tys. km kwadratowych, mieszka 430 tys. osób. W 158 parafiach podzielonych na 20 dekanatów pracuje ok. 280 kapłanów diecezjalnych i ok. 75 zakonnych.


Pierwsza, prowizoryczna świątynia w Elblągu powstała już ok. 1240 r. Została poświęcona patronowi żeglarzy - św. Mikołajowi. Pod koniec XIII w. ludność miasta wzrosła do tego stopnia, że konieczna była przebudowa świątyni. Powstał wówczas kościół trójnawowy. W XIV w. nadano mu charakter bazyliki - z nawą główną wyższą od bocznych. 26 kwietnia 1777 r. podczas gwałtownej burzy piorun trafił w wieżę kościoła, powodując pożar, który strawił dach kościoła i uszkodził jego sklepienie. Odbudowa wieży trwała 130 lat - poświęcono ją dopiero w 1906 r. Kolejnych strat kościół św. Mikołaja doznał podczas II wojny światowej. Jego odbudowę podjęto w 1949 r.

W czerwcu 1999 r. diecezję elbląską odwiedził św. Jan Paweł II. Podczas nabożeństwa czerwcowego odprawionego w Elblągu 6 czerwca 1999 r. Ojciec Święty powiedział:

Pozdrawiam cały młody Kościół elbląski, który w szczególny sposób związany jest z postacią świętego Wojciecha. Niedaleko bowiem stąd - jak głosi tradycja - oddał on życie za Chrystusa [w Świętym Gaju]. Śmierć tego męczennika wydaje w ciągu historii obfite owoce świętości na tej ziemi. Pragnę w tym miejscu wspomnieć błogosławioną Dorotę z Mątowów, żonę i matkę dziewięciorga dzieci, a także sługę Bożą Reginę Protmann, założycielkę zgromadzenia sióstr świętej Katarzyny, [którą - jak Bóg pozwoli - wyniesie Kościół do chwały ołtarzy w czasie tej pielgrzymki w Warszawie]. W poczet błogosławionych zostanie również zaliczony syn tej ziemi, ksiądz Władysław Demski, który oddał życie w obozie koncentracyjnym w Sachsenhausen, broniąc publicznie krzyża znieważonego świętokradzko przez oprawców. Wy przejęliście niejako to wspaniałe duchowe dziedzictwo i trzeba, byście je chronili, rozwijali i na tym solidnym fundamencie wiary i życia religijnego budowali przyszłość tej ziemi i Kościoła elbląskiego.