Diecezja częstochowska została erygowana przez papieża Piusa XI bullą Vixdum Poloniae unitas w 1925 r. Powstała z części diecezji kieleckiej i południowej części diecezji włocławskiej. Jej terytorium leżało na pograniczu dawnej Wielkopolski i Małopolski. U podstaw powstania diecezji częstochowskiej leżał fakt istnienia w Częstochowie na Jasnej Górze najbardziej sławnego sanktuarium maryjnego w Polsce. Nowa diecezja miała przyczynić się do jeszcze większego rozwoju pobożności maryjnej. Katedrą biskupią został kościół pod wezwaniem Świętej Rodziny w Częstochowie. Diecezja częstochowska należała do metropolii krakowskiej. Patronką diecezji została wybrana Najświętsza Maryja Panna Królowa Polski. Pierwszym biskupem częstochowskim został ks. Teodor Kubina.

Kościół, pełniący od 1925 r. funkcję częstochowskiej katedry, został wybudowany w latach 1902-1927. Poświęcił go 7 grudnia 1907 r. generał paulinów, o. Euzebiusz Rejmen. Pierwszą Mszę świętą sprawowano w nim rok później. Po nadaniu kościołowi tytułu katedry, dzięki staraniom biskupa Kubiny, podjęto dalsze prace przy budowie i wyposażaniu świątyni. Wytynkowano wnętrze, zbudowano chór muzyczny, położono posadzkę. Ufundowany został również wielki dzwon ku czci NMP Królowej Polski. Uroczystego poświęcenia katedry bp Teodor Kubina dokonał 29 października 1950 r. W czerwcu 1962 r., na wniosek ówczesnego ordynariusza częstochowskiego, bpa Zdzisława Golińskiego, Jan XXIII nadał katedrze częstochowskiej tytuł bazyliki mniejszej. Częstochowę i Jasną Górę kilkakrotnie odwiedzał św. Jan Paweł II w roku 1979, 1983, 1991 (wtedy na Jasnej Górze - z udziałem papieża - odbył się VI Światowy Dzień Młodzieży), 1997 i 1999 r. W 1979 r. św. Jan Paweł II w katedrze częstochowskiej spotkał się z duchowieństwem, a cztery lata później - z chorymi.

Na mocy bulli papieża św. Jana Pawła II Totus Tuus Poloniae Populus z 25 marca 1992 r. została utworzona metropolia częstochowska (archidiecezja częstochowska, diecezje radomska i sosnowiecka). Archidiecezja liczy obecnie 35 dekanatów (312 parafii) na obszarze prawie 7 tys. km kw. i ok. 710 tys. wiernych. Jej ordynariuszem jest arcybiskup metropolita częstochowski Wacław Depo. Pomagają mu bp Andrzej Przybylski oraz biskup senior Antoni Długosz. W archidiecezji pracuje ok. 650 kapłanów diecezjalnych i ok. 220 zakonnych.
Z Kościoła częstochowskiego pochodzi dwóch ze 108 beatyfikowanych w 1999 r. męczenników II wojny światowej (ks. Ludwik Roch Gietyngier i ks. Maksymilian Binkiewicz) oraz bł. Maria Kanuta od Pana Jezusa w Ogrójcu, nazaretanka z Nowogródka.